بیماری کم‌کاری تیروئید، عارضه‌ای است که بدن دچار کمبود هورمون کافی تیروئید میباشد. از آنجا که هدف اصلی هورمون تیروئید، انجام متابولیسم بدن است، در افراد مبتلا به این بیماری، نشانه‌های مرتبط با سوخت و ساز آهسته مشاهده میشود. در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا با بیماری کم کاری تیروئید بیشتر آشنا شوید.
کم‌کاری تیروئید چیست؟
هیپوتیروئیدی (Hypothyroidism) یا کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمون‌های کافی را برای رفع نیازهای بدن تولید نمی‌کند. تیروئید یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است. هورمون‌های تیروئید نحوه استفاده بدن از انرژی را کنترل میکنند، بنابراین تقریباً بر تمام اجزای بدن، حتی نحوه ضربان‌سازی در قلب نیز تأثیر میگذارند. بدون هورمون تیروئید کافی، بسیاری از عملکردهای بدن کُند میشوند.
علائم کلی کم کاری تیروئید چیست؟
علائم تیروئید کم کار با پیشرفت بیماری، آشکار میشود. این زنگ خطرها عبارتند از:
-خستگی
- یبوست
- صورت پف‌آلود
- افزایش وزن غیر قابل توضیح
- افزایش حساسیت نسبت به سرما
- خشونت صدا
- ضعف عضلانی
- سطح کلسترول خون بالا
- دوره‌های نامنظم قاعدگی
- اسپاسم عضلانی ت
- غییرات در رشد مو
- احساس سوزش در انگشتان پا یا انگشتان دست
- درد عضلانی
- حساسیت به لمس و سفتی
- درد، سفتی و تورم مفاصل
- ریزش مو
- ورم پا
- کاهش ضربان قلب
- افسردگی
- اختلال حافظه
تاثیر کم کاری تیروئید بر متابولیسم بدن
متابولیسم کند با چندین خطر برای سلامتی همراه است. ممکن است:
- شما را خسته کند.
- سطح کلسترول خون شما را افزایش دهد.
- کاهش وزن را برای شما دشوارتر کند.
و…
افزایش مصرف پروتئین، باعث میشود تا افراد مبتلا به کم کاری تیروئید سود بیشتری ببرند چرا که تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی با پروتئین بالاتر به افزایش سرعت متابولیسم بدن کمک قابل توجهی میکند.
رژیم غذایی ضد التهابی میتواند به آرام کردن سیستم ایمنی و التهاب مفرط نیز کمک کند و از دریافت کافی مواد غذایی ضروری مورد نیاز برای عملکرد سالم تیروئید، از جمله منیزیم، ویتامین‌های B، روی، سلنیوم، آهن و ویتامین C حمایت کند. این رژیم باعث کاهش بار کبد برای متابولیسم غذاهای بسیار فرآوری شده نیز میشود.به یاد داشته باشید که عملکرد سالم کبد ضروری است، زیرا کبد مسئول تبدیل ۶۰ درصد T4 یا همان هورمون تیروئید تیروکسین به T3 است.
چه عواملی باعث ایجاد تیروئید کم کار میشوند؟
بیماری خود‌ایمن:
شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک اختلال خود ایمنی است که به نام تیروئیدیت هاشیموتو شناخته میشود. اختلالات خودایمنی زمانی اتفاق می افتند که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید میکند که به بافت های فرد حمله میکنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر میکند. دانشمندان مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می افتد. اما احتمالا ترکیبی از عوامل، مانند ژن های فرد و یک محرک محیطی است. با این حال، این آنتی بادی ها بر توانایی تیروئید برای تولید هورمون تأثیر میگذارند.
پاسخ بیش از حد به درمان پرکاری تیروئید:
افرادی که بیش از حد هورمون تیروئید تولید میکنند (پرکاری تیروئید) اغلب با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان می شوند. هدف از این درمان ها بازگرداندن عملکرد تیروئید به حالت عادی است. اما گاهی اوقات، اصلاح پرکاری تیروئید می تواند منجر به کاهش بیش از حد تولید هورمون تیروئید شود، و در نتیجه کم کاری تیروئید دائمی ایجاد شود.
جراحی تیروئید:
برداشتن تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید میتواند تولید هورمون را کاهش داده یا متوقف کند. در این صورت، فرد باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کند.
رادیوتراپی:
امواجی که برای درمان سرطان های سر و گردن استفاده میشود، میتواند بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید نیز شود.
داروها:
تعدادی از داروها میتوانند به کم کاری تیروئید کمک کنند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی استفاده میشود.
در موارد کمتر، کم کاری تیروئید ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر باشد:
بیماری مادرزادی:
برخی از نوزادان با غده تیروئید معیوب یا بدون غده تیروئید متولد میشوند. در بیشتر موارد، غده تیروئید به دلایل نامعلومی به طور طبیعی رشد نکرده است. اما برخی از کودکان یک نوع ارثی از این اختلال را دارند. اغلب، نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی تیروئید در بدو تولد طبیعی به نظر میرسند. این یکی از دلایلی است که اکثر کشور‌ها اکنون به غربالگری تیروئید نوزاد نیاز دارند.
اختلال در هیپوفیز:
یک علت نادر کم کاری تیروئید، نقص در عملکرد غده هیپوفیز برای تولید هورمون TSH است که معمولا به دلیل وجود توموری در غده هیپوفیز میباشد.
بارداری:
بعضی از خانم ها در حین یا پس از بارداری دچار تیروئید کم کار می شوند، که اغلب به دلیل این است که زنان باردار آنتی بادی هایی را در مقابل غده تیروئید خود تولید میکنند. اگر کم کاری تیروئید در زنان باردار درمان نشود، سبب افزایش خطر سقط، زایمان زودرس و پره‌اکلامپسی (شرایطی که باعث بالا رفتن فشار خون در سه ماهه آخر از بارداری خانم ها میشود) میگردد. همچنین، کم کاری تیروئید میتواند بر روی جنین در حال رشد اثر بگذارد.
کمبود ید:
مقدار کمی از ید معدنی- که در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید و نمک یددار رشد می کنند یافت میشود. برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری است. مقدار بسیار کم ید میتواند منجر به کم کاری تیروئید شود و ید بیش از حد نیز میتواند کم کاری تیروئید را در افرادی که اخیرا این بیماری را داشتند، بدتر کند. در برخی از نقاط جهان، کمبود ید رایج است. اما افزودن ید به نمک خوراکی عملاً این مشکل را در ایالات متحده از بین برده است.
آیا می توان از کم کاری تیروئید جلوگیری کرد؟
از کم کاری تیروئید نمی توان پیشگیری کرد، بنابراین بهترین راه برای کاهش تاثیر این عارضه بر زندگی این است که مراقب علائم هشدار دهنده باشید. اگر علائم را تجربه کردید، باید با یک پزشک مشورت کنید که احتمالا سطح هورمون شما را با آزمایش خون آزمایش می کند.
رژیم غذایی برای کم‌کاری تیروئید
پیروی از یک رژیم غذای سلامت و خوب میتواند به شما در کنترل عملکرد هورمونی تیروئید کمک کرده و سطح ترشح هورمون‌های تیروئیدی را تنظیم کند. غذاها و به‌طورکلی یک رژیم‌های غذایی اصولی میتوانند در بهبود وضعیت فرد مبتلا به کم‌کاری تیروئید مؤثر باشند، اما به‌تنهایی نمی‌توانند تمام اضافه‌وزن شما را از بین ببرند.
شما می‌توانید با مصرف داروها، غذاهای سالم و مغذی و پیروی مادام‌العمر از یک رژیم اصولی و برنامه ورزشی، علائم ناشی از کم‌کاری تیروئید را کاهش دهید و به هدف لاغری نزدیک‌تر شوید. زمانی که عملکرد تیروئید شما به سطح قابل قبولی برسد و ثابت بماند شما خیلی راحت‌تر می‌توانید اضافه‌وزن و چاقی را ازبین ببرید.
درمان تیروئید کم کار
پزشکان نمی‌توانند هیپوتیروئیدیسم را به طور کامل درمان کنند، اما میتوانند تا حدی به کنترل این اختلال کمک کنند.
درمان‌های پزشکی
درمان‌های آن عبارتند از:
تیروکسین مصنوعی
برای درمان این بیماری، پزشکان معمولا تیروکسین مصنوعی (سنتتیک) را تجویز میکنند. این دارو مشابه هورمون T4 است و دوز آن بر اساس سابقه بیماری، علائم بیمار و سطح فعلی TSH تعیین میشود. پزشکان به طور منظم از فرد آزمایش خون می‌گیرند تا تعیین کنند که آیا دوز داروی آن به تنظیم مجدد نیاز دارد یا خیر.
تیروکسین مصنوعی به‌تدریج سطح کلسترول (که در اثر این بیماری افزایش‌یافته) را کاهش می‌دهد.
درمان کم کاری تیروئید با ید
ید یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد درست تیروئید است. کمبود ید یکی از رایج‌ترین دلایل ایجاد گواتر است. تمام افراد باید ید کافی دریافت کنند. اما افراد دچار بیماری خودایمنی تیروئید ممکن است خیلی نسبت به اثرات ید حساس باشند. به این معنی که ید میتواند آن را در این افراد تحریک یا تشدید کند. در صورتی که به اثرات ید حساسیت دارید حتما به پزشک‌تان اطلاع دهید.
در دوران بارداری نیاز به ید افزایش پیدا میکند. بنابراین، مصرف نمک یددار و مکمل میتواند ید کافی را برای بدن فراهم کند. مکمل‌های ید نیز در دسترس هستند که می‌توانید با مشورت پزشک آن‌ها را مصرف کنید.
با درمان مناسب، سطح هورمون تیروئید به حالت عادی بازمی‌گردد. اما در اکثر موارد بیمار باید تا آخر عمر داروهای هیپوتیروئیدیسم را مصرف کند
عوارض کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم‌کاری تیروئید میتواند منجر به افزایش سطح کلسترول شود. در صورتی که در نتایج آزمایش، کلسترول بالا گزارش شود، معمولا کم‌کاری تیروئید باید بررسی شود. به ندرت، کم‌کاری تیروئید شدیدِ درمان نشده ممکن است منجر به کمای میکس‌ادم شود. کمای میکس‌ادم فرم شدیدی از کم‌کاری تیروئید است که در آن عملکرد بدن تا حد تهدیدکننده حیات کُند میشود و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.
جمع بندی
کم کاری تیروئید یک بیماری شایع است که در آن تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید را در جریان خون شما ترشح نمی‌کند. این امر باعث میشود متابولیسم شما کند شود. کم کاری غده تیروئید که تیروئید کم کار نیز نامیده میشود، میتواند باعث احساس خستگی، افزایش وزن و ناتوانی در تحمل دمای سرد شود که از جمله مهمترین علائم کم کاری تیروئید هستند.
